विलोम शब्द
अर्थ-उल्टा या विपरीत
अंग्रेजी में-Antonyms
अन्य नाम-
विलोमार्थी शब्द , प्रतिलोमार्थी शब्द, विपर्यायवाची शब्द
किसी शब्द के अर्थ का विपरीत अर्थ बताने वाले शब्द को विपरीतार्थक अथवा विलोम शब्द कहते है|
जैसे-गुरु-लघु, ज्योति-तम, प्राचीन-नवीन
विलोम शब्द बनाते समय ध्यान देने योग्य बाते
विलोम शब्द का निर्माण करते समय निम्न बातों को ध्यान में रखना चाहिए
*संज्ञा,सर्वनाम शब्द का विलोम शब्द संज्ञा,सर्वनाम शब्द का ही होना चाहिए
*विशेषण शब्द के लिये विलोम शब्द विशेषण होना चाहिए
*तत्सम शब्द का विलोम तत्सम शब्द होना चाहिए
*तद्भव शब्द का विलोम तद्भव शब्द ही होना चाहिए चाहिए
विलोम शब्द की रचना
विलोम शब्द की रचना निम्न आधार पर की जाती है
*प्रचलित शब्दों के द्वारा विलोम शब्द की रचना
*रूप के आधार पर विलोम शब्द की रचना
*उपसर्गों का प्रयोग करके विलोम शब्द की रचना
*उपसर्ग में परिवर्तन करके विलोम शब्द की रचना
*प्रत्यय लगाकर विलोम शब्द की रचना
*'अ'
तथा 'अन' के प्रयोग द्वारा विलोम
शब्द की रचना
शब्द-विलोम |
शब्द-विलोम |
अनाथ-सनाथ अग्रज-अनुज अवनति-उन्नति आस्तिक-नास्तिक अल्पयज्ञ-बहुज्ञ इष्ट - अनिष्ट अमृत-विष आय-व्यय अल्पायु-दीर्घायु अनुकूल--अनिष्ट इहलोक-परलोक अमर-मर्त्य अतिवृष्टि-अनावृष्टि आद्र-शुष्क इति-आदि, अय अपेक्षा-उपेक्षा अग्रज-अनुज ईश्वर-जीव अगम-सुगम उत्कर्ष-अपकर्ष कनिष्ढ-ज्येष्ढ उपरि-अधः उपसर्ग-प्रत्यय उग्र-सौम्य कीर्ति-अपकीर्ति अचल-सचल अवनि-अम्बर उपमान-उपमेय परार्थ-स्वार्थ
अनागत-विगत निर्दयी-सदयी प्रवृत्ति-निवृति नख-चोटी आपात-अनाघाट
अथ-इति अल्पज्ञ-बहुभावज्ञ रिक्त-मधुर पक्ष-विपक्ष सन्यासी-गृहस्थ
अति-अल्प न्यून-ज्यादा विस्तार-संक्षेप
अत्यधिक-स्वल्प चितरंजन-नश्वर ा[अल्पज्ञ-बहुज्ञ
उर्वर-ऊसर उद्धत-सौम्य
अनुग्रह-विग्रह विपत्ति-सम्पत्ति श्रीगणोश-इतिश्री लिखित-मौखिक परुष-कोमल यज्ञ-विज्ञ अगम-सुगम खल-सज्जन मधुर-कटु निर्मल-मलिन
योगी-भोगी अपेक्षा-उपेक्षा प्रधान-गौड़
अधुनातन-पुरातन परमार्थ-स्वार्थ भूषण-कुभूषण
सगुन-निर्गुण वाचाल-मूक नीरस-सरस व्यस्टि-समष्टि लौकिक-अलौकिक सगुन-निर्गुण
श्यामा-गौरी श्रद्धा-घ्रणा
युद्ध-शान्ति विषाद-हर्ष सुलभ-दुर्लभ राग-द्वेष
कुरूप-सुरूप
संयोग-वियोग अधित्यका-उपत्यका शुष्क-आद्र वरदान-अभिशाप वादी-प्रतिवादी मंद-शीघ्र बसंत-पतझर रोगी-निरोगी महात्मा-दुरात्मा लुप्त-व्यक्त
राष्ट्रप्रेम-राष्ट्रद्रोह कनिष्ढ-वरिष्ठ अमावस्या-पूर्णिमा प्राचीन-नवीन
विधि-निषेध परिश्रम-विश्राम विधि-निषेध परिश्रम-विश्राम वादी-प्रतिवादी मंद-शीघ्र बसंत-पतझर रोगी-निरोगी महात्मा-दुरात्मा लुप्त-व्यक्त
राष्ट्रप्रेम-राष्ट्रद्रोह कनिष्ढ-वरिष्ठ अमावस्या-पूर्णिमा प्राचीन-नवीन
शुष्क-आद्र वरदान-अभिशाप |
करुण-निष्ठुर ज्योति-तम अधम-उत्तम यज्ञ-विज्ञ,प्रज्ञ अवनि-अम्बर ज्वार-भांटा तिमिर-प्रकाश तुकांत-अतुकान्त आकाश-पाताल आशा-निराशा रिक्त-मधुर न्यून-अधिक प्रार्थ-स्वार्थ महत्मा-दुरात्मा लघु-दीर्घ निर्दोष-सदोष भाव-अभाव निन्दा-स्तुति बर्बर-सभ्य निरक्षर- साक्षर प्रलय-सृष्टि भूगोल-खगोल मूक-वाचाल विषाद-हर्ष सार्थक-निरर्थक आकाश-पाताल इच्छा-अनिच्छा ईद-मुहर्रम अपमान-सम्मान आलोक-अन्धकार अमावस्या-पूर्णिमा इधर-उधर उत्तम-अधम ताप-शीत उल्लास-विषाद एकत्र-विकीर्ण अन्त-आदि तरल-ढोस ऐश्वर्य-अनैश्वर्य अस्त-उदय कढोर-कोमल आधुनक-प्राचीन अनुलिम-प्रतिलोम नूतन-पुरातन कृतज्ञ-कृतध्न क्रय-विक्रय आदान-प्रदान जंगम-स्थावर आविर्भाव-तिरोभाव जल-स्थल अचल-सचल अवनि-अम्बर उपमान-उपमेय परार्थ-स्वार्थ
अनागत-विगत निर्दयी-सदयी प्रवृत्ति-निवृति नख-चोटी आपात-अनाघाट
अथ-इति अल्पज्ञ-बहुभावज्ञ रिक्त-मधुर पक्ष-विपक्ष सन्यासी-गृहस्थ
अति-अल्प न्यून-ज्यादा विस्तार-संक्षेप
अत्यधिक-स्वल्प चितरंजन-नश्वर ा[अल्पज्ञ-बहुज्ञ
उर्वर-ऊसर उद्धत-सौम्य
अनुग्रह-विग्रह विपत्ति-सम्पत्ति श्रीगणोश-इतिश्री लिखित-मौखिक परुष-कोमल यज्ञ-विज्ञ अगम-सुगम खल-सज्जन मधुर-कटु निर्मल-मलिन
योगी-भोगी अपेक्षा-उपेक्षा प्रधान-गौड़
अधुनातन-पुरातन परमार्थ-स्वार्थ भूषण-कुभूषण
सगुन-निर्गुण वाचाल-मूक नीरस-सरस व्यस्टि-समष्टि लौकिक-अलौकिक सगुन-निर्गुण
श्यामा-गौरी श्रद्धा-घ्रणा
युद्ध-शान्ति विषाद-हर्ष सुलभ-दुर्लभ राग-द्वेष
कुरूप-सुरूप
संयोग-वियोग अधित्यका-उपत्यका वीर-कायर |
Related Posts👇👇👇👇👇
0 Comments